SADH Live deel 2 – over religie, met Jan Vaessen

In deze tweede live aflevering verkennen we de rol van religie in het duiden van de hedendaagse werkelijkheid. Het woord religie is afgeleid van het Latijnse religāre, wat zoiets als opnieuw verbinden betekent.  Maar waarmee zijn we de verbinding kwijtgeraakt, hoe kunnen we ons verhouden tot datgene wat niet in taal is uit te drukken en hoe gaan we om met de bekende negatieve connotaties van religie? In gesprek met dominee, theoloog en retoricus Jan Vaessen proberen we antwoorden op deze en andere vragen te vinden. Daarbij gaan we onder meer in op verschillende vormen van kennis, de dominantie van het visuele in het Westerse denken, de gespannen relatie met religie en macht en de noodzaak om ons als individu te berusten in het niet-weten.

Geloof en theologie

Volgens Vaessen worden wij in het Westen gedomineerd door een visuele vorm van kennen die op ruimtelijk en wiskundig inzicht is gebaseerd: “We verwaarlozen onze andere zintuigen min of meer, waarmee we onrecht doen aan de mens als geheel.” Deze zienswijze heeft de wetenschap – en daarmee de theologie – sterk beïnvloed en de religieuze ervaring verdrongen. “De vraag is wat bestaat eerder, religie of de theologie? Ik denk dat het geloof, of het existentieel ervaren van de werkelijkheid zoals deze op ons afkomt, eerst komt. Daarna wordt er rationeel over nagedacht en dan gaan we theologie bedrijven. Dan kom je tot de ontdekking dat de woorden altijd tekortschieten en er steeds weer nieuwe inzichten komen. Dat is voor mij ten diepste religie”, aldus Vaessen.

“We worden uitgenodigd, om ook andere zintuigen toe te laten en een andere kijk op de werkelijkheid mee te nemen.”

Zekerheden en macht

De crux van de religieuze ervaring schuilt dan ook in een fundamenteel open houding naar de werkelijkheid, waarbij je misschien wel een onderzoekende geest gebruikt, maar het talige begrijpen ervan steeds opschort. Want juist in het verstarren van de betekenis, het vastleggen van één absolute theologie schuilt een donkere kant waarmee macht en geweld gepaard gaan. Zoals Vaessen het stelt: “Op het moment dat verschillende groepen mensen theologie absoluut gaat stellen, worden de zekerheden bedreigt en ontstaan er godsdienstoorlogen waarbij de grondzekerheden te vuur en te zwaard verdedigd worden. Wat je dan in wezen doet is het beperken van je visie op de werkelijkheid  omdat deze blik beperkt is tot de kenbare dimensies.”

“Naast je rationele bewustzijn, zijn er ook andere soorten inzicht die logica met zich meebrengen.”

Hoop voor de toekomst

Door dit soort ‘zekerheden’ los te laten, en daarbij niet door te schieten naar een postmodern nihilisme, wordt de ruimte geopend voor andere betekenisvolle kennisvormen. Zoals Vaessen zijn persoonlijke visie geeft:  “Volgens mij is het verbonden met wat sommigen de oerkracht, de bron van positieve energie, of God noemen. Het maakt mijn niet zoveel uit hoe je het noemt, maar er is wel zoiets als een adres waar ik terecht kan zeg maar. Dat is voor mij een zinvolle beleving van religie.”

Hier kun je het hele interview terugluisteren:

 

  • Gastheer: Maarten Bronts
  • Interviewer: Lykle de Vries
  • Stuurman-aan-wal: Youri Sepp
  • Geluidstechniek: Ruurd-Jan de Meulder

About the Author

Youri Sepp
Youri Sepp (1983) is content marketeer. Hij studeerde kunsten, cultuur en media, waarover hij graag theoretiseert en blogt. Zo recenseert hij documentaires en meer experimentele films.

1 Reactie on "SADH Live deel 2 – over religie, met Jan Vaessen"

  1. Dat belooft weer interessant tw worden.

Wat vind jij ervan? Laat het ons weten!