Aflevering 27 – over kunst en afval, met Maria Koijck

In 2009 werd Maria Koijck tijdens een reis door Sierra Leone geconfronteerd met een enorme berg afval.  De beelden kreeg ze niet meer van haar netvlies en zette haar aan haar aan het denken over onze relatie tot al die dingen die wij achteloos de prullenbak in gooien. In haar kunst staat onze relatie tot afval en het milieu centraal: zo maakte ze onder meer kerstboom van afgedankte fietsen en een reusachtige zwaan van petflessen. In deze kerstaflevering spreken we Maria over haar kunst, missie en hoop voor de toekomst.

Een klap om de oren

Maria reisde met een vriendin mee, die hulpacties leidde in het door oorlog verscheurde Afrikaanse land. Bij aankomst bleek dat ze haar onbevangen beeld van,hagelwitte bountystranden al snel moest bijstellen: “Ik kreeg daar echt een klap om mijn oren. Ik had nog nooit zoveel troep bij elkaar gezien. Er waren krottenwijken waarin een laag troep van anderhalve meter lag, waar kinderen overheen klauterden.” Als kind van de jaren zestig boden de zeeën van afval Maria veel stof tot nadenken en zelfs inspiratie om het tot kunst te verheffen. Een groot verschil met Sierra Leone is dat in Nederland het afval al snel uit het oog wordt onttrokken door de inzet van de milieudienst, wat er voor zorgt dat we niet stilstaan bij de omvang en gevolgen van onze afvalproductie. Koijck: “Ik vind het zo absurd dat wanneer je een leeg flesje drinken hebt, je wel de moed hebt om het dopje erop te draaien, maar dat je die dan weggooit. Ik snap niet dat wij met deze mentaliteit in zo’n korte tijd, zo’n enorme vervuiling hebben kunnen veroorzaken.”

“Het is niet zozeer uit zuinigheid dat ik met restmaterialen werk, maar meer door de missie waarmee ik begeistert ben.”

Petty moet blijven

Maria’s doel is om ervoor te zorgen dat over tien jaar het hele woord afval niet meer bestaat, want het is materiaal dat gewoon hergebruikt kan worden. “Als je plastic schoonmaakt, wordt het mooi en kun je er van alles mee doen, zoals het maken van een kunstwerk.”Hoe dat bij Maria in zijn werk gaat? “Ik ben redelijk impulsief in dat soort dingen. Als ik een idee in mijn hoofd heb, kan ik het niet meer loslaten.” Zo ontstond ook Maria’s bekende project Petty: een uit 15.000 petflessen bestaande zwaan die ze samen met wijkbewoners creëerde. “Als je meer mensen aan het het werk laat meebouwen, wordt het ook iets van hen en zullen zij het verhaal doorvertellen.” Nadat Petty de zwaan enkele maanden op het Hoornse meer had rondgedobberd, vond Maria dat het tijd was voor de waardige ‘uitvaart’, met rouwadvertentie en al. Op het moment van afscheid stonden er zo’n dertig buurtbewoners langs de kant van het water. Petty werd vergezeld door een paar kanoënde enthousiastelingen met een zwarte vlag waarop stond: “Petty moet blijven”.

Verantwoordelijkheid nemen

Maria werkte ook veel in het buitenland, waaronder Brazilië, waar men vele malen verder is op het gebied van afvalbewustzijn en recycling.”Ik denk dat wij een regering hebben die ons veel te veel pampert. We moeten meer voor onszelf leren denken en meer verantwoordelijkheid voelen voor ons afval. Je moet mensen ook belonen als men de moed neemt of energie steekt om iets te recyclen of terug te brengen. Anderzijds moeten we mensen ook bestraffen als ze dingen dumpen op straat of waar dan ook.” Om de bewustwording te vergroten zal de omgang met afval ook meer uit de geitenwollensokken-sfeer moeten komen vindt Maria, die zelf regelmatig op scholen vertelt over haar werk en missie. Daarnaast zal de beweging zowel van boven- als van onderaf in de samenleving moeten komen, zoals dat ook bij de antirook-beweging is ontstaan. Echter hoopt Koijck als kunstenaar niet compleet vereenzelvigd te worden met afval. Komend jaar hoopt ze dan ook, in navolging van haar grote voorbeeld Marthe Röling, vooral groots werk te realiseren: iets waar een hoop shag rokende mannen in oranje overals aan te pas komen.

Beluister hier de podcast:

• Gastheer: Lykle de Vries
• Interviewer: Mariëlle Gebben
• Stuurman-aan-wal: Maarten Bronts
• Fact checker en live hacker: Youri Sepp
• Geluidstechniek: Ruurd-Jan de Meulder